WinkelStories: verhalen over historische winkels. Goldschmeding

hoofdartikel (2)

De tweede generatie Goldschmeding breidt flink uit

Ger Goldschmeding was getrouwd met Elisabeth Moinat, die afstamde van de Hugenoten. Zij hadden zes kinderen: Elisabeth, Johan, Leendert, Ger, Dirk en Antoon. Het gezin woonde op de Prinsengracht 194, schuin tegenover de Westerkerk. Vier zonen van de oprichter zetten het bedrijf van hun vader voort. Een advertentie in de krant van 1898 meldt hun samengaan in een vennootschap. Zij waren heel actief op sociaal-maatschappelijk en kerkelijk terrein. Een paar waren bestuurslid van de Bond van Piano - en Orgelhandelaren en Fabrikanten. Dit zou hen in het zakelijk leven geen windeieren leggen. De grootscheepse en jarenlang gevoerde advertentiecampagnes van voor de oorlog riepen in alle toonaarden heel christelijk Nederland op een harmonium in huis te nemen.

Omslag van een catalogus rond 1900. Het pand Keizersgracht 305 werd in 1897 betrokken en is in 1911 afgebroken. Litho Faddegon en Co, Amsterdam.

Amerikaanse Orgelhandel

In 1883 stonden de broers Goldschmeding met hun Amerikaanse orgels op de wereldtentoonstelling in Amsterdam. Zij noemden hun zaak in die dagen Amerikaanse Orgelhandel. In 1886 verkochten zij volgens de boeken, 95 Amerikaanse orgels en 30 Franse Serafineorgels. Daarnaast nog 64 pianino's en 16 piano's. De daarop volgende jaren zou de verkoop aanzienlijk stijgen. Het accent van het bedrijf verschoof na de invoering van de Amerikaanse orgels van fabricage naar handel. Tegen het eind van de 19de eeuw had Goldschmeding 23 agentschappen van deze orgels door heel Nederland. De daarop volgende jaren zou de verkoop aanzienlijk stijgen. De nieuwste vinding in die dagen was het Mannborg - orgel, een Patent-Harmonium met ver klinkende toon, voor vergaderlokalen en klein kerken. In 1897 verhuisden de toonzalen naar Keizersgracht 305/hoek Wolvenstraat, later uitgebreid met de nrs 299-303.

Goldschmeding nam in 1913 de piano-en orgelhandel van Wiegant over in de Kalverstraat 56. Deze vestiging werd in 1924 opgeheven en verplaatst naar Haarlem.

Harmoniumcursus

Dirk Goldschmeding (1860-1935) ontwierp in 1899 een eenvoudige en snel te leren Harmoniumcursus, die een oplage van vele tienduizenden behaalde. Deze werd jarenlang uitgegeven door W. Kirchner op de Bloemgracht, getrouwd met Dirks zuster Elisabeth. Het boek werd tot ver na de Tweede Wereldoorlog gebruikt door muziekleraren en liefhebbers en voldeed aan de opzet: ' wie een orgel koopt bij Goldschmeding, die moet er ook op kunnen spelen.' Een opstelling die ook na de oorlog met de komst van de elektronische orgels werd voortgezet. Jarenlang hebben honderden leerlingen 's avonds en op zaterdagochtend les gehad in de studio's van Goldschmeding.

Heerke Bielsma: werkte 60 jaar voor dezelfde baas

Heerke Bielsma kwam in 1898 als leerling orgelstemmer in dienst bij Goldschmeding, toen nog gevestigd aan de Keizersgracht 299/ hoek Wolvenstraat. Al spoedig werd hij op pad gestuurd om bij de klanten thuis huisorgels te 'cureren'. Een speciale opleiding tot orgelstemmer bestond toen nog niet. 'Bezat een leerling een goed muzikaal gehoor en had hij een paar rechterhanden aan z'n lijf, dan werd hij na verloop van een paar jaar met een beetje geluk, "spelenderwijs" orgelstemmer'. Gewapend met zijn koffertje met gereedschap reisde Bielsma stad en land af, tot in de meest afgelegen dorpen en gehuchten, om orgels te repareren en te stemmen. Vaak moest hij van het dichtsbijgelegen station heel ver lopen om de klant te bezoeken. Fietsen waren er nauwelijks. Auto's ook niet. Laat staan een autobus. Werd het te laat om nog naar huis te gaan, dan kon hij altijd blijven logeren. Foto 1900. Bron: De Spiegel 26 april 1958, nr. 30

Hierke Bielsma, helemaal achteraan in witte kiel, in zijn leerlingentijd bij Goldschmeding. Foto 1900

De Aeolian Company en de Pianola

Een merkwaardige opgang maakte rond 1900 de pianola of kunstspel-piano. Deze piano's waren voorzien van twee trappers, verbonden met een stelsel van balgjes, membramen, loden leidingen en gummislangen. Hierdoor bracht een geperforeerde papieren muziekrol de muziek op het instrument over. De speler kon daarbij zelf sterkte en tempo be�nvloeden. Goldschmeding adverteert: 'Een kunstspel - piano brengt de ontwikkeling der hoogste kunst in uw woning. Zonder voorafgaande studie en zonder notenkennis door een ieder te bespelen.' De bekendste fabrikant in Engeland en de Verenigde Staten was de Aeolian Company, die als merknaam Pianola gebruikte. Het product van deze firma werd zo bekend dat de naam Pianola uitgroeide tot soortnaam. Er waren ook andere merknamen zoals Phonola en Ducanola. Met de pianola werd een nieuwe markt aangeboord. Je kon een piano in huis hebben en mooie of gezellige muziek ten gehore brengen, zonder ook maar een noot te hoeven leren.

Muziekrollenfabriekjes

Het repertoire van de pianola was heel uitgebreid, er zijn tienduizenden titels geproduceerd. Naast de vele rollenfabriekjes in het buitenland, had Amsterdam er ook een paar: de Eerste Hollandse Muziekrollenfabriek op Keizersgracht 763, Hollandia op de Lijnbaangracht 56 en Euterpe tot 1939 gevestigd in het huidige Anne Frank- Huis. Er waren vier pianohandels in Amsterdam die een muziekrollenbibliotheek hadden: Duwaer en Naessens, op de Stadhouderskade ( op de plaats van het huidige Marriott Hotel), Bender- toen nog in de Beurs Passage - Kettners's Pianohandel op de Heiligeweg 21-25 en Goldschmeding. De laatste had zijn rollenbibliotheek op de Keizersgracht en gaf een eigen catalogus uit met 880 titels. In speciaal hiervoor bestemde trommels werden de rollen per bakfiets door heel Amsterdam bezorgd en omgeruild. Veel pianola's en muziekrollen zijn later vernietigd; wat er nog van over is wordt druk verzameld. De opkomst van radio en grammofoon maakte een eind aan de verdere ontwikkeling en productie van automatisch spelende snaarinstrumenten.

Emaille reclamebord uit jaren twintig vorige eeuw.

'Zooeven verschenen, onze nieuwe succesmuziekrol 'De Slag bij Waterloo', van W. Wijsman. Alleen verkrijgbaar in onze muziekrollen-bibliotheek.' (Advertentie)